Cadde Sokak İstanbul – 17 İstanbul sur içi cadde sokaklarından birisini daha inceliyoruz. Bu kez sokak ismi 3 farklı çağrışım yapabilir. Özellikle ilk akla gelen bir tiyatro eseridir. Silistre deyince pek çoğumuz Namık Kemal’in tiyatrosunu hatırlar. İlk olarak bu eseri tanıyıp sonra hangi çağrışımları yaptığına bakalım.
VATAN YAHUT SİLİSTRE
Namık Kemal’in 1872 yılı sonlarına doğru, Gelibolu’da yazmaya başladığı ve 1873 Mart’ında İstanbul’da tamamladığı ilk tiyatro eseridir. Önce 1 Nisan 1873’de oynanmış, büyük şöhret kazanmış ve bunu, şairimizin Magosa’dan dönmesinden sonra da sürdürmüştür. Vatan Yahut Silistre piyesi, dört perdelik bir dramdır. Konusu; 1853-1856 yılları arasında cereyan eden Türk-Rus Harbi’nin veya diğer adıyla Kırım Harbi’nin, Silistre Muhasarası teşkil eder. Eserin merkezî kişisi İslâm Bey, tam bir Türk kahramanıdır. İslâm Bey’i çok seven ve ondan hiç ayrılmak istemeyen Zekiye isimli bir kız, erkek kılığına girerek peşinden gider; Silistre savunmasına katılır. Silistre’de tabya komutanı, Sıtkı Bey isminde bir kahramandır. Kendisi; Manastır’da subay iken, günahsız bir arkadaşını kurşuna dizmek istememiş, bu yüzden ordudan çıkarılmış; ancak, gösterdiği birçok yararlılıkla yeniden orduya girmeyi başararak miralay (albay)’lığa kadar yükselmiştir. Aynı zamanda, Zekiye’nin babasıdır. Lâkin, ordudan çıkarılınca ailesine gidememiş, onun için de öldü sanılmıştır. Silistre’de savaşırken, babakız birbirini tanımazlar, ancak, Sıtkı Bey, ona karşı içten gelen bir yakınlık duyar. O arada, İslâm Bey yaralanır ve Zekiye’nin kucağına düşer. Kendine gelince, Zekiye’yi tanır. Eserin en renkli tipi olan Abdullah Çavuş isimli bir diğer kahraman ise, komutanlarının ve askerin maneviyatını yükselten önemli bir unsur olur. En çaresiz anlarda bile, “kıyamet mi kopar?..” nakaratı ile ruhlara bir serinlik vermeyi başarır. Eserin final bölümünde baba, kız; yani Sıtkı Bey ile Zekiye birbirine kavuşurlar.
BULGARİSTAN’IN BİR ŞEHRİ
Günümüzde Silistra şeklinde anılmakta olup Bulgaristan-Romanya sınırında Tuna’nın Bulgaristan’ı terkettiği mevkide adı geçen nehrin sağ kıyısı üzerinde yer alır. Şehrin Türkçe’deki ismi olan Silistre eski Bulgarca Drastar kelimesinden türemiştir. Bu kelime de Latince Durostorum sözcüğünün değişmiş halidir. Durostorum muhtemelen eski Dak-Trak dilinde “muhkem yer” anlamına gelen bir isme dayanır. Tarih boyunca kuzeyden gelen kavimlere karşı önemli bir koruma hattı oluşturan ve pek çok defa işgal edilerek yıkıma uğrayan Silistre, Bizans-Bulgar Ortaçağı’nda Bulgarlar’ın yerleşik olduğu en büyük ve en önemli şehirlerden biriydi. Hemen hemen bütün Osmanlı devri boyunca Türk-İslâm öğeleri ağır basan bir şehir oldu.
BUNU SADECE DENİZCİLER Mİ BİLİR?
Silistre, denizcilik malzemelerinin en belirgin ve en eskilerinden bir tanesidir. İngilizce anlamı ise The Boatswain’s Pipe’dır. İlk olarak Haçlılar (1262) ve Romalılar zamanında, İngiliz kürekçilere gemilerine gelebilecek ani saldırıları haber vermek maksadıyla ve 13 ve 14’üncü yüzyıllarda Akdeniz ülkelerinin bahriyelerinde kullanılmıştır. Daha sonraları ise gemilerde üst rütbeli subayların gemiye gelişi gibi bazı ikazları duyurmak maksadıyla kullanılmaya başlanmıştır. İlerleyen yıllarda ise kürek çeken personele ses ile kumanda etmeden, daha kolay kumanda imkanı sağladığı için tercih edilmiş; kısa bir düdük ile hazırlık yapılması, aynı anda ve tempolu kürek çekilmesi için de uzun ve fasılalı bir şekilde çalınmıştır.
Osmanlı Donanması hakkında yazılan yazılarda kürekçilere tempo vermek maksadıyla Osmanlı bahriyesinde de bir düdük kullanıldığına dair bilgilere rastlanılmaktadır. Silistrenin özel açılı yapısından dolayı çıkardığı tiz ses güvertede oluşan bir çok gürültü arasında hatta fırtınalı havalarda bile rahatlıkla duyulabilmektedir. Bu ses, uç kısımda bulunan şamandıra deliği genişletilerek ayarlanabilmektedir. Silistre çalınması, denizci dilinde emirlerin iletilmesi anlamına gelmektedir. Sözlü emir vermeden belirli standart emirlerin icra edilmesi maksadıyla da bazı çalma metotları günümüzde kullanılmaktadır.
Kaynaklar:
https://www.dzkk.tsk.tr/pages/denizwiki/konular.php?icerik_id=140&dil=1&wiki=1&catid=3
https://islamansiklopedisi.org.tr/silistre