Fodla Yer Misiniz?

Cadde Sokak İstanbul – 19 Fatih ilçesinde sur içi muhitte eski yapıların varlığı sokak ve caddelere verilen isimleri de birebir etkiliyor. Başlıkta okuduğunuz gibi “Fodla yer misiniz?”  Sokak tabelasını görür görmez anlamı hakkında merak uyandıran bir söylem geliyor insanın aklına. Bu sorunun cevabı; “Artık istesek de yiyemeyiz.” Çünkü bakın “Fodla” ne demek ? Eskiden imâretlerde fakirlere, medreselerde talebelere ve görevlilere, yeniçeri ocaklarında askerlere dağıtılan, kepekli undan yapılmış pide şeklinde yassı ekmek demektir. Sarayda ayrıca saraylılar için de yapılırdı. Fodlayı dağıtan ya da  satan kimselere de Fodlacı denirmiş. Bir de mecazi bir anlam kazanmış bir söylemi var fodlanın onu hiç duymuş muydunuz? “Vay fodlacı seni vay”. Fodlacılık; Hazıra konma, beleşçilik olarak da kullanılıyormuş.

YENİÇERİLERİN “FODULASI”

Yunanca ‘pidecik’ anlamına gelen ‘pitula’ kelimesinden türemiş olan ‘fodula’ (zamanla ‘fodla’), ağırlığı 90 ile 100 dirhem (yani 280 ile 320 gr) arasında, yuvarlak, yassı ve yumuşak kabuklu bir ekmekmiş. Sarayın has fırınında pişen ‘nan-ı has’ yiyen padişah ve diğer hanedan üyeleri hariç, sarayda herkesin, Yeniçerilerin, hatta saraydan emekli olanların ve eski saray ahalisinin günlük tayını olan ‘fodula’, tüketici kitlesine göre has ya da orta kaliteli undan yapılırmış. Fodula tayınına hak kazanmak da bir imtiyazmış ve bu ayrıcalık, V. Murat dönemine kadar sürmüş. 

Saraylılara verilen fodula, sarayda ayrı bir birim olan fodula fırınında, Yeniçerilerin ki ise ocağın özel fırınında pişirilirmiş. Ayrıca bazı büyük imaretler de kendilerine ait fırınlarda fodula yaparlarmış. Bursa ve Edirne gibi, ‘selâtin’ imaretlerin (yani sultanlara ait hizmet kuruluşlarının) olduğu şehirlerde, özellikle de İstanbul’da yaygın bir tüketimi olan ‘fodula’ya Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’nde sadece bir kez ve kısacık değinmesinin nedeni, belki de bu merkezler dışında ‘fodula’nın pek revaçta olmamasıdır. Aynı durum ‘pide’ için de geçerlidir. 

Meraklısına not: Evliya Çelebi’ nin bu kelimeyi -eğer bir kopyalama ya da aktarım hatası değilse- “oruç açılan yiyecek” anlamına gelen “fatûre” (فطوره) şeklinde yazması fodula kelimesinin bununla ilgili olduğunu düşündürmektedir. Günümüzde yöresel olarak yemek ismi olarak da kullanılan fodula Osmanlı mutfağının bir yemeği olarak da bilinmektedir. 

Kaynaklar:

http://www.lugatim.com/s/fodla

https://www.aksam.com.tr/nedim-atilla/yazarlar/ekmeklerimiz-ve-biz/haber-167680

https://www.fikriyat.com/kultur-sanat/2017/08/12/her-kulturun-birlesimi-ekmegin-tarihteki-yolculugu

https://islamansiklopedisi.org.tr/fodula

2 thoughts on “Fodla Yer Misiniz?

  1. Canınınız istediğinde küçük çekmece Atakent arena park Avm de fodla pide döner salonumuzda fodla yapıyoruz bir gün bekleriz

    1. Nazik davetiniz için teşekkür ederim. Fırsat bulduğumda sizleri ziyaret edeceğim.

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir