BEYAZIT ZEYNEP KAMİL HANIM KONAĞI
ŞEHİRE HAKİM BİR KONAKTI
Bugün, İstanbul Üniversitesi’ nin bulunduğu geniş alanda yer alan eski saraya yakın konaklardan biri de hükümdarın annesi olan Valide Sultan’ın hesap işlerine bakan görevliye yani ‘valide kethüdası’na aitti. İki katlı, kırmızı boyalı bu ahşap konak, İstanbul’un yüksek noktalarından biri üzerine yapıldığı için şehrin neredeyse her tarafından görülüyordu. Binanın en büyük özelliği ise dönemin diğer yapılarının aksine geniş bir çatı altında toplanması ve ilâvelerle genişletilmemiş bir mimariye sahip olmasıydı.
Valide kethüdasının ölümünden sonra 1850’li yıllarda Sadrazam Fuad Paşa, Sultan Abdülaziz’den rica ederek konağı satın aldı ve uzun yıllar burada yaşadı. Devletin önde gelen ve Mısır’da yaşayan bir başka paşasının, Yusuf Kamil Paşa’nın eşi, Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın üçüncü kızı Zeynep Hanım’ın Bebek’te ve Yakacık’ta çok büyük iki yazlığı vardı. Ama bir türlü saraya yakın bir konak alamamışlardı. Paşa, Mısır dönüşünde ‘Valide Kethüdası Konağı’nı, 1863’te Fuad Paşa’nın ailesinden satın aldı.
11 YILA 120 BİN LİRA
Yusuf Kâmil Paşa, eski konağı yıktırıp yerine 90 bin lira harcayarak büyük bir taş konak yaptırdı. Bu konak, İstanbul’un ilk taş konaklarından olan Beyazıt’taki Midhat Paşa ve Vefa’daki Münir Paşa konaklarıyla aynı zamanda inşa ettirilmişti. 1865’te tamamlanan bina, ‘Zeynep Hanım Konağı’ olarak bilindi. Tefrişatı 30 bin liraya maloldu ve eşyaların tamamı Yusuf Kamil Paşa’nın kethüdası Hüseyin Haki Efendi tarafından Avrupa’dan getirildi.Kamil Paşa 1876’da, Zeynep Hanım da ondan beş sene sonra yaşama veda ettiler. Hattat Vahdeti Efendi tarafından 1864 yılında yazılmış kitabesi, Türk ve İslam Eserleri Müzesi’nde sergilenmektedir.
İLK MÜSLÜMAN YETİMHANE OLDU
Sultan Abdülaziz devrinde Yusuf Kamil Paşa ile Zeynep Hanım’ın evi olan konak, 1903-1909 arasında İstanbul’un ilk Müslüman yetimhanelerinden birisi ve sanat okulu olan Darü’l-Hayr-ı Âli’ye tahsis edildi. Mimar Vedat Bey konağın dönüşümünün gerçekleştirdi. Konak, bir süre ‘Darülhayır’ adında bir okul tarafından kullanıldı.1909’da İstanbul Darülfünunu’nun Fen, Edebiyat ve Kimya fakültelerine tahsis edildi. 1935 yılında içinde rasathane açıldı. 28 Şubat 1942’de fizik laboratuvarında çıkan yangın, binanın yarısının tamamen yanmasına sebep oldu. 1943’ün ortalarına kadar sadece dört duvarı ayakta kalan konak yıktırıldı ve yerine bugün Edebiyat Fakültesi olarak kullanılan bina Sedat Hakkı Eldem ve Emin Onat’a inşa ettirildi.
Belki de bu konağın tarihinde yer alan en ilginç bilgi ise tarih kitaplarında şöyle yer alır: