Robotlar insanların ölümü ya da yaralanmasıyla sonuçlanan suç işlerse masum mu sayılacak, suçlu mu?
Dt. Mustafa Bilal Alkan
Geçtiğimiz günlerde bir haber ajanslara düştü, eminim bu haber birçoklarımızın gözünden kaçmıştır. Habere göre bir robot bir işçinin ölümüne sebep oluyor. Önce haberin detayına kısaca bakalım isterseniz. Olaya şöyle gerçekleşti. Almanya otomotiv devi Volkswagen’in ülkenin Baunatal kentinde bulunan fabrikasında daha önce görülmemiş bir olay yaşandı. Frankfurt kentinin 100 kilometre doğusundaki kentte bulunan fabrikaya montaja gelen robotun kolu, montaj sırasında işçiyi kavrayarak metal levha arasında sıkıştırdı. Yetkililer konuyla ilgili açıklamada, olay sırasında ağır şekilde yaralanan 22 yaşındaki işçinin kaldırıldığı hastanede hayatını kaybettiğini belirtti. Volkswagen adına açıklama yapan Heiko Hillwing, olayın insan hatası nedeniyle meydana geldiğini belirterek, “Robot farklı görevleri yerine getirmek üzere programlanabiliyor. Robot normal şartlarda araç montajı yaptığı sırada otomobil parçalarını da kaldırıyor” dedi.
Yetkililer, olayın meydana geldiği sırada fabrikada diğer işçilerin de bulunduğunu ancak kimsenin zarar görmediğini ve konuyla ilgili soruşturmanın devam ettiğini bildirdi.
SENDİKA KİMİ SUÇLAYACAK?
Yukarıdaki olaya baktığımız da acaba sendika kimi suçlayacak işvereni mi , yoksa robotu mu? Peki, bir robota karşı dava açılabilir mi? İşverenin savunasını ok udunuz suçlu ölen kişi yani insan hatası diyor..Peki, robot burada nasıl savunma yapacak? İşte bu ve buna benzer daha birçok sorular cevap bekliyor…Şimdi size hayal gibi gelebilir neden çünkü ülkemizde robotlaşma henüz istenilen seviyede değil, insan gücü daha ön planda. Ya ileride robot ve insan yan yana çalışırsa, robot çalışma arkadaşına tekme atarsa olmaz canım demein, ya da kazaraı iş arkadaşının ölümüne ya da yaralanmasına sebep olursa durum ne olacak?
İNSAN ODAKLI MI ÜRETİM ODAKLI MI?
Sanırım sorun şurada yatıyor, bizim bakış acımızın ne olduğu. Eğer, biz buna önce karar verirsek sanırım sorun da kendiliğinden çözülür. Önemli olan insan mı yoksa önemli olan üretim mi…İşte şahsen benim korkum gelecekte insanın gittikce geri plana itilerek üretimin ön plana çıkarıldığını üzülerek görüyorum. O zaman bizim şimdiden tedbir alarak veya tartışarak bu konuyu gündeme getirmemiz gerekiyor. Yani teknolojiye hayır elbette ama teknoloji hiçbir zaman insanı ÖTELEMEMELİ. İnsan daima ön planda olmalı.. Zaten teknolojinin de amacı bu değimlidir.
İNSANA HİZMET.
‘ROBOTLAR İNSAN IRKI İÇİN TEHLİKE’
Oxford Üniversitesi tarafından 2013’te yayımlanan bir makalede de “Önümüzdeki birkaç 10 yıl içinde fastfood restoranların yemek hazırlayıp servis etme işi tamamen robotlara kalacak” öngörüsü yer almıştı. Kimi bilim insanlarıysa yapay-zeka çalışmaları hakkında tedirgin edici yorumlarda bulunuyor. Çağımızın en tanınan fizikçilerinden Stephan Hawking geçtiğimiz ay BBC’ye verdiği röportajında “Yapay-zeka geliştirme çalışmaları, önümüzdeki dönemde insan ırkını tehlikeye atabilecek seviyeye gelebilir” ifadelerine yer vermişti. Hawking’i neden korkutuyor? Çünkü Hawking bugün dünyaya egemen olan zekanın yaptıklarını görüyor: Savaş, yoksulluk, açlık, sömürü, cinayetler, değersizleşme, çevre kirliliği, küresel ısınma, türlerin soyunun tükenmesi, ırkçılık, nükleer silahlar. İnsanlar bütün bu kötülükleri yaptıysa insandan zeki olan bir robot neler yapar?
KENDİMİZİ KORUMAYI ÖĞRENMELİYİZ
Watson, önümüzdeki 10 yıl içinde beklenen teknolojik gelişmeler ve alınması gereken önlemler hakkında da şunları kaydetti: “İnsanlarla robotlar arasındaki ilk vardiya değişikliği ulaşım sektöründe olacak. Bunda en büyük etken bindiğimiz araçların daha akıllı hale getiriliyor olması. Örneğin kendi kendine giden ve park eden araçlar gibi. Gazetecilik de robotlardan nasibini alacak meslekler arasında. Günümüzde zaten makale ve haberler makineler tarafından yazdırılabiliyor ve yazının insan elinden çıkıp çıkmadığını anlamak çok mümkün olmuyor. Yalnızca çiftçilik gibi geleneksel meslekler kalacak gelecekte insanların elinde. Çünkü bugün bir doktorun yaptığı işlerin neredeyse yüzde 80’ini robotlar yapar hale geldi. Makinelere zekanın yanında duyguların eklenmesiyle, tezgahtarlık gibi işleri de gelecekte onlar yapacak. Hatta sosyal medya aracılığıyla insanların zaaflarını tespit edebilecekler. Bu değişim toplumun hemen her alanında kendini gösterecek. Finans sektörü, istihbarat servisleri ve askeri alanlar artık bu işin içinde. Dolayısıyla yapay zeka çalışmalarını devlet düzenlemeleri kontrol altına alamaz. Korkulan senaryolar gerçekleştiğinde kendimizi korumayı öğrenmemiz için küresel araştırma çalışmalarına ihtiyacımız var.”
ÇÖZÜM
Çözüm esasında bizim elimizde son paragrafta yazacağım çözümü ona geçmeden isterseniz bilimsel gerçeklik açısından da Asımov ‘un 3 robot yasasına göz atmadan bitirmeyelim.
Asimov’un 3 robot yasası
(1) Bir robot bir insana zarar veremez veya hareketsiz kalarak bir insanın zarar görmesine göz yumamaz.
(2) Bir robot insanların verdiği emirlere uymak zorundadır, birinci yasa ile çelişmediği sürece.
(3) Bir robot birinci ve ikinci yasayla çelişmediği sürece kendi varlığını korumak zorundadır.
Öyleyse çözüm nedir? Çözüm; İnsanın kendi katilini oluşturmaması. Çözüm; daha da bilinçlenmede: Üretimi yaparken derinlik kazandırıp kazandıramamakta. Yoksa Heiko Hillwing de dediği gibi “Robot farklı görevleri yerine getirmek üzere programlanabiliyor.”Ancak burada unutulan bir nokta kalıyor DERİNLİK kazandırmak. Duygudan, derinlikten yoksunsa üretim o zaman katil sizsiniz.